تصحیح یک اشتباه رایج:
واژه شابلون که از زبان روسی وارد زبان ما شده ، به وسیله ای ساده برای چاپ دستی اطلاق میشود که از سطحی عایق نسبت به رنگ ساخته می شود. منافذ ایجاد شده بر این سطح ، اجازه می دهند رنگ مطابق طرح دلخواه بر سطح چاپ بنشیند . گاه در مواردی که منافذ به سطوح بزرگ تبدیل شود، برای جلوگیری از گسستگی سطح شابلون نوارهایی بر روی شابلون تعبیه می شوند که ما به آن پل یا بند می گوییم. ودر واقع رابطه ای که شابلون با رنگ دارد ، رابطه ایست که نگاتیو با نور برقرار میکند . در اصطلاح ، غالبا به این وسیله اشتباها کلیشه گفته می شود .
........................................
طبق وعده بی اعتبار قبلی ، قرار بود در این یادداشت ، پیرامون آثار شابلونی به یادگار مانده از دوران انقلاب و دفاع مقدس ، هم روش شناسی کنیم هم آسیب شناسی .
نمونه هایی که طی این یادداشت خواهید دید ، نمونه هایی از تصاویر شابلونی است که از سیمای حضرت امام رحمة الله علیه در شهرهای مختلف کشور ساخته شده و بر دیوارها نقش بسته . ومن آنها را از میان نمونه های فراوانی که ثبت کرده بودم ، انتخاب نموده ام. برخی مربوط به سالهای قبل از پیروزی انقلاب ، بعضی متعلق به سالهای جنگ و گاه سالهای پس از ارتحال آن امام عزیز است . گاه همراه با جمله هایی حکیمانه از حضرتش ، گاه با دعایی به جان حضرتش و گاه تنها با سیمای مسیحایی حضرتش آذین بخش شهرهای ما بوده. و در ذیل هر اثر معمولا نامی از پایگاه یا مسجدی به چشم می خورد.
من به طور قطع به شما می گویم اگر از بچه های مسجد محل می پرسیدید از این کار چه هدفی دارند ، با شما چیزی در مورد فضا سازی شهری، تبلیغات محیطی و مبلمان شهری در میان نمی گذاشتند. بلکه شاید زبان حالشان بیشتر این بود که:
تصویر تو را به کوی و میدان زده ایم
بر تارک برگ برگ دیوان زده ایم
در صفحه قاموس لغت بعد از تو
بر واژه عشق خط بطلان زده ایم
ومن می گویم عنصر مفقوده ی فضا سازی شهری امروز ، همین عشق است که احتمالاً شما هم می گویید اشتباه می کنم.
پس بگذریم و موکول کنیم به یادداشت های بعدی وبه نمونه ها بپردازیم .
نمونه اول که در ساختمان ایستگاه راه آهن تبریز قرار دارد، بسیار خوب و ظاهرا حرفه ای آنالیز شده ، بندهای شابلون در عمامه و عبا بعداً با اسپری پر شده است. پراکنده شدن رنگ اسپری در اطراف عمامه و عبا ، کار را از قالب شابلون رها کرده و به نرمی آن را به فضای اطراف متصل نموده است . به نظر میرسد پس از بی ثمر ماندن تلاش برای پاک کردنش، این اثر شانس باقی ماندن بر دیوار را یافته است. تصویر این شابلون از لحاظ تیپ شناسی به تصاویر امام در نوفلوشاتو شباهت دارد . حس آمیزی غریبی در ریتم فرمهای چهره امام وجود دارد که به آن صلابت و سادگی خاصی داده است .



نمونه بعد را هم در ایستگاه راه آهن تبریز و در ساختمان مجاور ریلهای خروجی از ایستگاه ثبت کرده ام .
این شابلون که از تصویر حضرتش در جایگاه حسینیه جماران تهیه شده ، بر خلاف نمونه قبلی آنالیز خوبی ندارد .اجزاء آن به شدت از هم پراکنده اند . اگرچه این پراکندگی باعث شده که نیازی به قرار دادن بند در شابلون نباشد ، اما نتیجه ی زیبایی در بر نداشته .

(شابلون آینه چاپ شده)



برسردر غربی مسجد جامع بیدخت در شهرستان گناباد در استان خراسان رضوی، این تصویر امام با رنگ نارنجی خود جلوه گری می کند:

احتمالاً اسپری قرمز رنگ کم کم رنگ خود را از دست داده است و به این رنگ در آمده . بسیار ساده و خلاصه است و این شابلون که از تصویر امام قبل از تبعید تهیه شده ، مختصات اصلی خود را از دست داده و کاراکتری خاص به چهره امام بخشیده اما همچنان چهره ای آشنا از امام را برای مردم به نمایش گذاشته است .
 
 این نمونه را هنوز در خیابان مجد درمشهد مقدس می توان بر دیوار مشاهده کرد.

(شابلون آینه چاپ شده است)
این شابلون از تصویر حضرت امام بر فراز بیمارستان قلب ساخته شده است . ازاین تصویر نمونه شابلون های دیگر در سایر شهرها نیز دیده ام .
در کنار این تصویر جمله " امام را دعا کنید " نقش بسته . گمان می کنم تعمد صاحبخانه ، در ماندگاری این دیوار نوشته موثر بوده است .
نمونه بعدی که بعید می دانم دیگر بتوان ان را به راحتی در خیابان سیاه آب مشهد مشاهده کرد، شابلونی بر اساس تصویر امام در جایگاه حسینیه جماران است. در زیر این تصویر نوشته شده بود: جنگ جنگ تا رفع فتنه در عالم.

یادگاری از سالهای دعوت پایگاههای مساجد به حضور در جبهه. 

این یکی به یمن وجود میله های اطراف بیمارستان شهید کامیاب در چهارراه فدائیان اسلام مشهد هنوز بر دیوار این بیمارستان بر جای مانده است.

(عکس از مدیر وبلاگ سراج)
خالق آن با اندکی اغراق و بزرگ کردن اندازه ی محاسن حضرت امام و تأکید بر خطوط پیشانی ، چهره ای بسیار پر ابهت از حضرتش به نمایش گذاشته است . گویا بسیاری از شابلون های ساخته شده از چهره حضرت امام در آن سالها ازین ویژگی شخصیتی برخوردار بوده . بندهای این شابلون نیز پس از اجرا، با اسپری پر شده است.
نمونه بسیار دوست داشتنی بعدی را که در ابعاد کوچک و تقریبا به قدر یک کف دست اجرا شده ، بر دیوار یک خانه در پشت مسجد جامع خرمشهر دیده ام. خانه ای که اینک گروه تفحص سیره شهدا در آن مستقرند.
همه چیز این نمونه خاص است . اندازه اش ، رنگش،طراحی ساده و متفاوتش و آثار گلوله ها و ترکشهایی که اطراف آن را آذین کرده است.



طراح این شابلون اگرچه به خاطر عدم تسلط و دید قوی ، کار را خلاصه برگزار کرده و حتی محاسن امام را یکدست و سیاه دیده، اما باز هم رهگذر در اولین نگاه چهره مراد و امام خویش را به خوبی باز می شناسد. حتی به راحتی می توان فهمید شابلون از روی کدام تصویرامام کار شده و یادگار چه ایامی است. و این همان عنصر عشق است که اسباب این مفاهمه را به خوبی فراهم می سازد.
و این یکی را در خیابان ملل در گرگان دیده ام . خالق اثر به طوری سطوح را آنالیز کرده که همنواخت با فرم صورت و لباس باشد و نیاز چندانی به اصلاح و پر کردن بندهای ایجاد شده نداشته باشد.

نوشته شده در سه شنبه 88/1/18ساعت 1:1 صبح توسط محمدرضامیری نظرات ( )